بررسی تأثیر کودهای زیستی، ورمی کمپوست و زئولیت بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی بابونه آلمانی در راستای دستیابی به یک سیستم کشاورزی پایدار

مطالعات انجام شده درباره گیاهان دارویی گویای آن است که به کارگیری نظام کشاورزی پایدار به دلیل تطابق با شرایط طبیعی و اصالت کیفیت محصول، بهترین شرایط را برای تولید این گیاهان فراهم می آورد و حدأکثر ماده موثره در چنین شرایطی تولید می گردد. به همین دلیل رویکرد جهانی در تولید گیاهان دارویی به سمت سیستم های کشاورزی پایدار و بکارگیری روش های مدیریتی آنها می باشد. از مهم ترین گیاهان دارویی می توان به بابونه آلمانی (l. matricaria recutita) اشاره کرد که با توجه به اهمیت اسانس آن، استفاده از نهاده های زیستی برای تأمین عناصر غذایی مورد نیاز، نقش مهمی در افزایش عملکرد و کیفیت اسانس خواهد داشت. در همین راستا به منظور ارزیابی تأثیر ورمی کمپوست، زئولیت و باکتری های ریزوسفری افزاینده رشد گیاه عملکرد کمی و کیفی و خصوصیات خاک بر گیاه دارویی بابونه، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در دو سال زراعی 1387 و 1388 انجام شد. عوامل مورد بررسی شامل: ورمی کمپوست (v) در سه سطح (0v1=، 5 v2=و 10v3= تن در هکتار)، زئولیت (z) طبیعی کلینوپتیلولایت (clinoptilolite) در دو سطح (0= z1و 9= z2 تن در هکتار) و کاربرد باکتری های ریزوسفری محرک رشد گیاه (azetobacter، azospirilium و pseudomonas) (b) در دو سطح (عدم تلقیح= b1و تلقیح با بذر= b2) بودند. همچنین یک کرت به عنوان شاهد شیمیایی برای مقایسه با سایر تیمارهای آزمایش در هر تکرار قرار داده شد. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که مصرف ورمی کمپوست تأثیر معنی داری بر بیشتر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک از جمله وزن مخصوص ظاهری (bd)، کربن آلی، میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم، ph، ec، تنفس و بیوماس میکروبی نشان داد. زئولیت تأثیر معنی داری بر میزان نیتروژن و پتاسیم خاک داشت. باکتریهای ریزوسفری افزاینده رشد گیاه باعث افزایش معنی داری در تنفس و بیوماس میکروبی خاک شدند. همچنین میزان نیتروژن و فسفر خاک در اثر تلقیح با باکتریهای ریزوسفری خاک افزایش یافت. مصرف باکتری های ریزوسفری افزاینده رشد گیاه و زئولیت تأثیر معنی داری بر ph، ec و bd نداشت. همچنین اثر متقابل مثبت و معنی داری نیز در بین عوامل بر روی برخی صفات مذکور در خاک در سال دوم مشاهده شد که از آن جمله می توان به اثر متقابل ورمی کمپوست و باکتری های ریزوسفری افزاینده رشد گیاه بر کربن آلی خاک و بیوماس میکروبی خاک و اثر متقابل ورمی کمپوست و زئولیت بر میزان پتاسیم خاک و اثر متقابل بین هر سه عامل بر میزان نیتروژن خاک اشاره کرد. مقایسه تیمار شاهد و تیمارهای کود زیستی نیز مشخص نمود که تیمار کود زیستی شامل مصرف 10 تن ورمی کمپوست، 9 تن زئولیت و تلقیح با باکتری های ریزوسفری افزاینده رشد گیاه دارای برتری قابل ملاحظه ای از نظر میزان کربن آلی و بیوماس میکروبی نسبت به شاهد بود. همچنین نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که بیشترین عملکرد گل، درصد اسانس، عملکرد اسانس، غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم، میزان کامازولن و آلفابیسابلول اکسید a در هر دو سال با کاربرد 10 تن ورمی کمپوست بدست آمد. زئولیت تأثیر معنی داری بر تمام صفات یاد شده بجز فسفر و کامازولن داشت. همچنین بیشترین عملکرد گل، درصد اسانس، عملکرد اسانس، غلظت نیتروژن، فسفر، میزان کامازولن و آلفا بیسابلول اکسید a در تلقیح با کود زیستی در هر دو سال بدست آمد. اثر متقابل مثبت و معنی داری نیز در بین عوامل روی برخی صفات مذکور در گیاه بوی‍‍ژه در سال دوم مشاهده شد که از آن جمله می توان به اثر متقابل ورمی کمپوست و باکتری های ریزوسفری افزاینده رشد گیاه بر عملکرد اسانس، میزان آلفابیسابلول اکسید a و اثر متقابل ورمی کمپوست و زئولیت بر میزان نیتروژن در سال دوم اشاره کرد. مقایسه تیمار شاهد و تیمارهای زیستی و آلی نیز مشخص نمود که تیمار زیستی شامل مصرف 10 تن ورمی کمپوست، 9 تن زئولیت و تلقیح با باکتری های ریزوسفری افزاینده رشد گیاه دارای برتری قابل ملاحظه ای از نظر عملکرد گل، میزان اسانس و کیفیت اسانس نسبت به شاهد بود. مطابق نتایج بدست آمده به نظر می رسد کاربرد تیمار 10 تن ورمی کمپوست، همراه با تلقیح با باکتری های ریزوسفری افزاینده رشد و مصرف 9 تن زئولیت با بهبود شاخص های کیفیت خاک از جمله افزایش کربن آلی، بیوماس میکروبی و میزان نیتروژن خاک بهترین شرایط را برای دستیابی به بالاترین عملکرد گل، میزان اسانس و عملکرد اسانس بابونه آلمانی در راستای دستیابی به یک سیستم پایدار فراهم نموده است.